Hỏi: Khi còn sống cha mẹ tôi đã lập di chúc thừa kế tài sản
cho các con. Do anh chị em chúng tôi mâu thuẫn nên đã kiện ra tòa án
chia thừa kế. Nội dung di chúc có nhiều điều không hợp lý, có người
khuyên chúng tôi đề nghị tòa hủy di chúc.
Cho hỏi chúng tôi có quyền đề nghị tòa hủy di chúc của
cha mẹ hay không? Trường hợp, chúng tôi tự thỏa thuận phân chia khác
với di chúc thì có được không?
Tôi xin cảm ơn.
Đáp:
Theo quy định tại Điều 631 Bộ luật Dân sự: "Cá nhân có
quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của
mình cho người thừa kế theo pháp luật; hưởng di sản theo di chúc hoặc
theo pháp luật”.
Như vậy, pháp luật đã công nhận cá nhân có quyền lập
di chúc thì những người hưởng thừa kế theo di chúc có nghĩa vụ tôn trọng
di chúc, tôn trọng ý chí của người lập di chúc (trừ trường hợp di chúc
được xác định là không hợp pháp).
Điều 652 Bộ luật Dân sự quy định di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây: a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép; b) Nội dung di chúc không trái pháp luật, đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật.
Theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 675 Bộ luật Dân
sự, trường hợp di chúc được xác định là không hợp pháp thì di sản thừa
kế được chia theo pháp luật. Việc xác định di chúc hợp pháp hay không
hợp pháp thuộc thẩm quyền của tòa án.
Về việc hủy di chúc, Bộ luật Dân sự không có điều luật
nào quy định cho phép những người thừa kế theo di chúc có quyền đề nghị
Tòa án hủy di chúc (hoặc các đương sự tự hủy di chúc) bất luận di chúc
đó hợp pháp hay không hợp pháp. Chỉ người lập di chúc có quyền sửa đổi,
bổ sung, thay thế, hủy bỏ.
Pháp luật về thừa kế cũng quy định đối với di chúc
chung của vợ, chồng thì vợ, chồng có thể sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy
bỏ di chúc chung bất cứ lúc nào. Khi vợ hoặc chồng muốn sửa đổi, bổ
sung, thay thế, hủy bỏ di chúc chung thì phải được sự đồng ý của người
kia; nếu một người đã chết thì người kia chỉ có thể sửa đổi, bổ sung di
chúc liên quan đến phần tài sản của mình.
Tuy nhiên, để tạo điều kiện cho các thừa kế trong việc
nhận di sản thừa kế, pháp luật cũng cho phép kể cả trường hợp di chúc
được xác định là hợp pháp nhưng các thừa kế tự nguyện thỏa thuận với
nhau về việc phân chia di sản khác với nội dung di chúc (với điều kiện
nội dung thỏa thuận đó không trái pháp luật, trái đạo đức xã hội) và có
đề nghị tòa án thì tòa án cũng có thể xem xét và công nhận thỏa thuận
này. Trường hợp này mặc dù di chúc không được sử dụng nhưng điều đó
không đồng nghĩa với việc tòa án hủy di chúc.
Như vậy, từ các quy định mà chúng tôi viện dẫn thì các
anh chị em của bạn không có quyền đề nghị tòa hủy di chúc của cha mẹ để
lại. Trường hợp các con tự nguyện thỏa thuận với nhau về việc phân chia
di sản khác với nội dung di chúc mà sự thỏa thuận đó phù hợp với các
điều kiện nói trên thì có quyền đề nghị Tòa án xem xét, công nhận.
Luật sư Vũ Tiến Vinh
Công ty Luật Bảo An
41 Trần Hữu Tước, Nam Đồng, Đống Đa, Hà Nội